بخشی از متن فایل رایگان پاورپوینت فاضل مقـداد :
محتویات
1 خاندان 2 تحصیلات و استادان 3 شاگردان 4 آثار و تألیفات 5 مدرسه مقداد سُیوری 6 در نظر عالمان 7 وفات 8 پانویس 9 منابعخاندان
فاضل مقداد یا فاضل سُیوری فرزند عبدالله بن محمد، از فقیهان بزرگ قرن نهم هجری است. جد مادری فاضل مقداد، رکن‌الدین محمد فرزند علی استرآبادی جرجانی، مترجم «فصول نصیریه» خواجه نصیر، از فارسی به عربی است. فاضل مقداد، در کتاب‌های «ارشاد الطالبین» و «الانوار الجلالیه» خود، با لفظ «جدی» و «الجدالحمید»، به این مسأله تصریح می‌کند.[1] او از متکلمان بزرگ و شاگرد علامه حلی بود.
خاندان مقداد از دانشمندان عرب نجف اشرف هستند، که نسب آنها به قبیله بنی‌اسد می‌رسد. اهالی بنی اسد که شیعه بودند، نزدیک رود فرات عراق می‌زیستند. از میان این طایفه دانشمندان، ادیبان و امیران فراوانی برخاسته‌اند. بسیاری از دانشمندان حله نیز این طایفه هستند. بسیاری از خانواده‌های مقیم نجف اشرف از جمله خانواده مقدادی منتسب به این طایفه هستند. از این رو فاضل مقداد را «فاضل مقداد اسدی» نیز گفته‌اند.[2]
وی به اعتبار محل تولدش به «سُیُوری» مشهور است.[3] سُیُور قریه‌ای است واقع در نزدیکی شهر حله عراق. از آنجا که «سیور» از توابع حله است، او به حلی هم منتسب شده است.[4]
تحصیلات و استادان
فاضل مقداد تحصیلات مقدماتی علوم اسلامی را در شهرهای حله و بغداد به پایان رساند و برای ادامه تحصیل، به شهر مقدس نجف اشرف رفت و تحصیلات عالی فقه و اصول و کلام را در آن حوزه دنبال نمود.[5] وی از دانش و معارف فقیهان و دانشمندان بزرگ آن دیار مقدس، بهره‌های فراوان برد.[6]
فاضل مقداد با کوشش فراوان در راه تحقیق، پژوهش و طی مراحل اعلای دانش و فضل، جامع علوم عقلی و نقلی شد و به درجه عالی اجتهاد رسید و متصدی مقام مرجعیت تقلید گشت.[7]
در کتاب‌های معتبر علم تراجم، غیر از شهید اول، شیخ و استادی برای فاضل مقداد ذکر نکرده‌اند. بعضی از شرح حال نویسان معاصر در کتاب‌های خود، یادآور شده‌اند که فخرالمحققین (محمد بن حسن بن یوسف بن علی بن مطهر حلی)، سید ضیاءالدین عبدالله الاعرجی و سید عمیدالدین از استادان و مشایخ فاضل مقداد بوده‌اند.[8]
فاضل مقداد از مشهورترین شاگردان و تربیت یافتگان مکتب فقهی شهید اول است[9] که از او حدیث نقل کرده است. وی بسیاری از آثار خود را در شرح و تکمیل و آراء و نظرات فقهی شهید اول، به رشته تحریر درآورده است، مثل: کتاب «قواعد الفقهیه» که آن را به نحو خوبی ترتیب و دسته‌بندی کرده و اسم آن را «نضدالقواعد» گذاشته است. او مجموعه پرسش‌های خود را از شهید اول در «المسائل المقدادیه» گردآوری نمود.[10]
شاگردان
فاضل مقداد پس از سال‌ها تحصیل و پژوهش، جزو دانشمندان بزرگ شیعه شد. شهرت علم و کمال او، آفاق را پر کرد. از این رو گروه گروه از پویندگان دانش و جویندگان فضل و کمال به وی روی آورده، پروانه‌وار گرد شمع وجودش جمع شده. از نور فقه، نظریات و تحقیقات علمی آن فاضل بزرگ استفاده نمودند. تا جایی که بسیاری از فقیهان و محدثان از مکتب فقهی و علمی وی فارغ التحصیل شده به درجه اجتهاد رسیدند و جمعی نیز از وی نقل روایت کردند.
شرح حال نویسان نام شاگردان وی را یک جا ذکر نکرده‌اند بلکه به مناسبت‌های مختلف همراه شرح حال دیگر دانشمندان به نحوی به شاگردی آنها نزد فاضل مقداد اشاره کرده‌اند:
جمال الدین احمد فرزند محمد فرزند فهد حلی (متوفی: 841) وی عالمی زاهد، فقیهی بزرگ و نویسنده کتاب فقهی «المذهب البارع» است.[11] حسن بن راشد حلی: وی فقیه، شاعر و ادیب بود. او دارای قصیده‌هایی در تاریخ پادشاهان، خلفا و تاریخ قاهره است. او قصیده‌هایی در شرح الفیه شهید اول سروده که به نام «الجمانه البهیه فی نظم الالفیه» شهرت دارد. حسن بن راشد، معروف به تاج الدین و منسوب به حلی است. او زمان وفات فاضل مقداد را سال 826 هـ.ق و مدفن او را مقابر نجف اشرف معرفی کرده است.[12] حسن بن محمد بن حسن نجفی، نویسنده تفسیر «عیون التفاسیر».[13] حسین بن فخرالدین بن سفرالله، معروف به علاءالدین مظفر قمی.[14] سیف الدین شغرابی.[15] شرف الدین مکی.[16] ظهیرالدین بن الحسام: وی عالمی فاضل، عابدی فقیه و از مشایخ بزرگ زمان خویش بود. او منسوب به عامل (از شهرهای لبنان) است.[17] عبدالله بن مقداد: وی فرزند فاضل مقداد است. پدرش در سال 794 هـ.ق کتاب «الاربعون حدیثاً» را برای او تألیف کرد.[18] علی بن الحسن بن علاله یا «علا» یا «علالا»؛ فاضل مقداد از او با عناوین «شیخ صالح»، «عالم» و «فاضل» یاد کرده و در سال 822 هـ.ق به او دو بار اجازه روایت داده و متن این دو اجازه‌نامه را در پشت کتاب‌های «الاربعون حدیثاً» و «رساله آداب الحج» نوشته است.[19] علی تولینی نحاریری عاملی: وی معروف به زین‌الدین، نویسنده کتاب «الکفایه فی الفقه»، یکی از فقیهان و دانشمندان بزرگ نجف بود. او از فاضل مقداد و جمال الدین احمد، فرزند علی عیناثی عاملی نقل روایت می‌کند.[20] علی بن عبدالعالی المیسی العاملی: وی ملقب به نورالدین، از شاگردان و راویان فاضل مقداد است.[21] سید رضی‌الدین بن عبدالملک، الواعظ القمی.[22] شیخ قاسم الدین.[23] محمد بن شجاع القطان الانصاری الحلی: وی ملقب به شمس‌الدین و معروف به ابن قطان است. در کتاب‌های فقهی، نظرات فقهی وی مورد توجه فقیهان واقع شده است. او آثار متعددی در فقه و اخلاق دارد، مثل: «معالم‌الدین فی فقه آل یاسین» در موضوع فقه و «نهج العرفان فی احکام الایمان» در موضوع اخلاق، او این اثر را در سال 819 هـ.ق تألیف کرده است. دانشمندان علم تراجم، تألیفات او را نشانه فضل و علو مرتبت علمی او دانسته‌اند و او را ستوده‌اند.[24]آثار و تألیفات
فاضل مقداد در سایه نبوغ و علوم سرشار خود، کتاب‌های فراوانی را به رشته تحریر درآورد که از زمان خویش تاکنون، جزو ذخیره‌های علمی جهان اسلام بشمار می‌رود.[25] وی پژوهشگر، ژرف‌اندیش، نویسنده، ادیب، نظریه‌پرداز، نوآور و دارای ذوقی لطیف و ذهنی تیزبین بود. از این رو، تألیف‌های وی در نهایت نیکویی بیان، اتقان و استحکام معنا می‌باشد. او در تألیفات خود، از آخرین دستاوردهای تحقیقاتی و پژوهش خود که شامل روش‌های نوین علمی به ویژه در رشته‌های فقه و تفسیر می‌باشد، استفاده کرده است. آثار ارزشمند او جزو منابع معتبر و مهم فقهی، قرآنی، ادبی و روایی است و مورد استفاده عالمان و فقیهان است.[26]
فاضل مقداد پژوهش‌های فراوان در علم کلام انجام داد. وی از جمله کسانی است که ارکان این علم را استوار و در تهذیب و تنقیح آن از افکار نادرست، کوشش‌های بسیاری نمود. او برای علم کلام، که علم جهان بینی است، ارزش فوق‌العاده‌ای قائل بود. وی بیش از پژوهش در مسائل فرعی به پژوهش در مسائل کلامی و تألیف کتاب در آن زمینه‌ها می‌پردازد. وی در ابتدای کتاب «الانوار الجلالیه» به این مطلب چنین تصریح می‌کند: از آن جا که علم کلام در بین دانش‌ها، از نظر دلیل و برهان مطمئن‌تر و از نظر بیان، روشن‌تر و از نظر موضوع، شریف‌تر و از نظر اصول و فروع، کامل‌تر است. تقدم آن بر سایر دانش‌ها، لازم و ضروری است.[27] نیز در مقدمه کتاب فقهی «نضد القواعد»، بعد از آن که علم کلام را از موهبت‌های بزرگ خداوندی می‌شمارد، می‌گوید: «بعد از آن که خداوند توفیق نوشتن کتاب «اللوامع الالهیه فی مباحث الکلامیه» را به من داد لازم دیدم که باید به دنبال آن به نوشتن کتاب در مورد مسائل فقهی و فروع دین که یکی از دو موهبت بزرگ خداوند است، بپردازم».[28]
آثار وی که بسیاری از آنها هنوز چاپ نشده و به صورت نسخه‌های خطی در کتابخانه‌های معتبر بزرگ موجودند،[29] عبارتند از:
آداب الحج الاربعون حدیثاً الادعیه الثلاثون ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین: که شرح «نهج المسترشدین» نوشته علامه حلی است. این اثر کلامی در سال 792 هـ.ق به پایان رسیده است. این کتاب یکی از منابع کتاب «اثبات الهداه»، نوشته شیخ حر عاملی[30] و کتاب «بحارالانوار» نوشته علامه مجلسی،[31] می‌باشد. الاعتماد فی شرح رساله واجب الاعتقاد الانوار الجلالیه فی شرح الفصول النصیریه: این کتاب شرح «فضول نصیریه» فصول نصیریه کتابی است کوچک در موضوع اصول عقاید و با زبان فارسی نگارش شده است و مؤلف آن خواجه نصیرالدین طوسی است. این کتاب به وسیله محمد رکن‌الدین جرجانی استرآبادی، جد مادری فاضل مقداد از فارسی به عربی برگردانده شده و فاضل مقداد آن را شرح کرده است.[32] تجوید البراعه فی شرح تجرید البلاغه تفسیر مغمضات القرآن التنقیح الرائع من المختصر الشرائع: نویسنده روضات الجنات بر این باور است که کتاب فقهی «التنقیح الرائع» یکی از متقن‌ترین کتاب‌های فقه استدلالی است.[33] جامع الفوائد فی تلخیص القواعد رساله فی وجوب مراعاه العداله فی من یأخذ حجه النیابه شرح الالفیه للشهید شرح سی فصل خواجه نصیر در علم نجوم و تقویم شرح مبادی الاصول للعلامه الفتاوی المتفرقه کنز العرفان فی فق