فایل رایگان پاورپوینت وجوه «کارآمدي» در الگوي نظام ولايت فقيه

    —         —    

ارتباط با ما     —     لیست پایان‌نامه‌ها

... دانلود ...

بخشی از متن فایل رایگان پاورپوینت وجوه «کارآمدي» در الگوي نظام ولايت فقيه :

چیستی کارآمدی

کارآمدی یکی از مفاهیم سیاسی معاصر است که معیار اعتبار و برتری نظام های مختلف سیاسی نسبت به یکدیگر است. کاربرد مفهوم کارآمدی در ادبیات سیاسی را باید مرهون ادبیات نظریه ی سیستمی و به تبع آن، سیستم یا نظام سیاسی دانست. از این منظر، هر سیستمی که کارآمد نباشد، مقبول عموم قرار نمی گیرد.[1]

با رشد و غلبه ی رویکرد سیستمی به سیاست، واژه ی کارآمدی نیز پرکاربرد شده است. هر چند در گذشته چنین مفهومی در ادبیات سیاسی رایج نبوده، اما معیارهای متناسب دیگری برای ارزیابی و سنجش اعتبار حکومت ها مطرح بوده است. شاید بتوان گفت مسأله ی اصلی پیش روی اندیشمندان گذشته عمدتاً حقانیت حکومت ها از یک سو و تمسک به ارزش های سنتی در ارزیابی حکومت ها بوده است.

در اندیشه ی اسلامی، مشروعیت مقدم بر کارآمدی است. این مشروعیتِ یک نظام است که با تعیین اهداف کارآمدی آن را تعیین و جهت می بخشد. اما مشروعیت و حقانیت یک نظام در دنیای غرب مدرن صرفاً به معنی مقبولیت و رضایت عمومی و قراردادی است. نظام سیاسی مشروع نظامی است که لزوماً کارآمد باشد.

کارآمدی را معادل واژه ی انگلیسی Effectiveness معنی کرده اند. این اصطلاح در زبان فارسی به تأثیر، سودمندی، اثربخشی، کارآیی و فایده نیز ترجمه شده است. در فرهنگ علوم سیاسی، اصطلاح کارآمدی به اثربخشی، تأثیر، توانایی نفوذ، کفایت، قابلیت و لیاقت معنی شده است. از این منظر، کارآمدی عبارت است از: « قابلیت و توانایی رسیدن به هدف های تعیین شده و مشخص. سنجش مقدار کارآیی از طریق مقایسه ی مقدار استاندارد با هدف یا مقدار کیفیتی که عملاً به دست آمده است، انجام می شود.»[2]

کارآمدی هر سیستمی را بر اساس سه شاخصه ی اهداف، امکانات و موانع آن مشخص می کنند. هرقدر سیستمی با توجه به سه شاخصه ی مذکور در تحقق اهدافش موفق باشد، به همان مقدار کارآمد است. در واقع این مسأله بسیار مهم است که سیستم های اجتماعی در راه رسیدن به اولویت ها و اهداف شان، یک سری موانع و فراز و نشیب هایی را سر راه خود ببینند و برای عبور از این موانع و فراز و نشیب ها، امکانات و توانایی ها و ابزاری را نیز در اختیار داشته باشند. پس با توجه به آن امکانات و ابزار، هرقدر که بتوانند در عبور از موانع موفق تر عمل کنند، قطعاً قسمت های بسیاری از اهداف آنها نیز محقق می شود. این جاست که کارآمدی به معنی واقعی آن شکل گرفته و بدین جهت است که نهایتاً برخی با تمسک به سه عنصر فوق کارآمدی را چنین تعریف کرده اند: «کارآمدی عبارت است از موفقیت در تحقق اهداف با توجه به امکانات و موانع.»[3]

رابطه مشروعیت و کارآمدی

بدون تردید، نیل به اهداف نقشی کلیدی در ارزیابی کارآمدی هر نظام دارد، اما سؤال این است که اهداف چیست و تحقق آنها چگونه ارزیابی می شود؟ نوع نگاه به مشروعیت و حقانیت در این زمینه تأثیرگذار است.[4]

از منظر فلسفه ی سیاسی، مشروعیت عبارت است از هرگونه استدلالی که حاکمان برای حق حکومت و حکمرانی خویش و وظیفه ی اطاعت دیگران مطرح می کنند.[5] در اندیشه ی اسلامی، مشروعیت مقدم بر کارآمدی و در واقع اساس اعتبار یک نظام سیاسی و تعیین کننده ی اهداف آن نظام است.[6] اگر کارآمدی را به مقدار تحقق اهداف با توجه به امکانات و موانع معنی کنیم، در این صورت این مشروعیتِ یک نظام است که با تعیین اهداف کارآمدی آن را تعیین و جهت می بخشد. در واقع و عملاً ممکن است به دلیل موانع یا وضعیت امکانات موجود، تحقق اهداف فوق موقتاً به تأخیر بیفتد. در این صورت با لحاظ تمامی عوامل نمی توان از ناکارآمدی سخن گفت. بر این اساس است که با توجه به مشروعیت حکومت امام علی علیه السلام و موانع و امکانات آن، نمی توان این حکومت را ناکارآمد دانست.

اما بر خلاف اندیشه ی اسلامی، مشروعیت و حقانیت یک نظام در دنیای غرب مدرن صرفاً به معنی مقبولیت و رضایت عمومی و قراردادی است.[7] از سوی دیگر، ارزیابی کارآمدی یک نظام را نیز با رضایت عمومی از نتایج سیاست ها و اقدامات می سنجند. بدین جهت در هر دو مفهوم مشروعیت و کارآمدی، معیار ارزیابی رضایت عمومی است و بدین جهت، مشروعیت و کارآمدی در مقام تحقق مصداق واحدی می یابند. نظام سیاسی مشروع نظامی است که لزوماً کارآمد باشد. کارآمدی نیز صرفاً بر اساس قضاوت عمومی و عرفی سنجیده می شود. در این جا به تعبیری مشروعیت فلسفی با مشروعیت جامعه شناختی یکسان می شود.

ولایت مطلقه همواره به عنوان ناکارآمدی و استبداد از سوی مخالفان نظام مطرح شده است. اما واقعیت عملی نظام جمهوری اسلامی نشان داده که ولیّ فقیه به خاطر برخورداری از ملکه ی عدالت و نظارت مجلس خبرگان رهبری بر وی، در طول سه دهه ی گذشته هرگز مسیر خودکامگی و استبداد را در پیش نگرفته است.

وجوه کارآمدی ولایت فقیه در جمهوری اسلامی ایران

نظام ولایت فقیه به دلیل برخورداری از مشروعیت الهی-دینی که مبتنی بر دو صفت بارز «آگاهی از شریعت» و «ملکه ی عدالت» و بر اساس ادلّه ی روایی به عنوان نایب عام امام معصوم علیه السلام منصوب شده است، حائز اعتماد عمومی است و -چنان که گذشت- به دلیل پیوند دو مفهوم مشروعیت و کارآمدی، حائز کارآمدی اولیه است. علاوه بر این شاخص، می توان با توجه به وضعیت عملی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران و عملکرد نظام ولایی در سه دهه ی گذشته، مزایا و امتیازات کارآمدی نظام ولایت فقیه را نشان داد:

. کارآمدی ولایت فقیه در فرایند قیام و طراحی و تأسیس نظام جمهوری اسلامی ایران

یکی از نمودهای برجسته ی کارآمدی ولایت فقیه را می توان در نقش ولیّ فقیه در طراحی و تأسیس نظام اسلامی در جهان امروز دانست. از این منظر، مرجعیت و رهبری دینی در جامعه ی شیعی نقش برجسته ای در این موفقیت داشته است. اگر موفقیت انقلاب اسلامی را با قیام ها و جنبش های اسلامی معاصر سنّی در کشورهایی همچون مصر مقایسه کنیم، به عظمت و اهمیت نقش رهبری دینی در جامعه ی شیعی پی می بریم. شهید مطهری به این تمایز در سیره ی قیام سید جمال الدین اسدآبادی اشاره کرده که برای بیداری جوامع اسلامی در جهان تشیع، به دلیل استقلال علما از حکومت ها، سراغ علما رفته و در جهان تسنّن به دلیل وابستگی علما به دولت، به سراغ توده های مردم و روشنفکران می رفته است.[8]

نقش علمای شیعی در جنبش های مختلف معاصر -از جمله مشروطیت، نفت و انقلاب اسلامی- نیز از این جهت حائز اهمیت است، به نحوی که مورد توجه محققان خارجی همچون اسکاچپول[9] نیز قرار گرفته است. ناکامی ها و مشکلات بیداری اسلامی اخیر در جهان سنّی را نیز تا حدی می توان در اثر خلأ و فقدان رهبری منسجم مشابه جوامع شیعی برشمرد. در یک نمونه ی بارز می توان این نکته را با نقش تعیین کننده ی آیت الله سیستانی در عراق امروز م

لینک کمکی